ضبط و پخش صدا براى نخستین بار در یکصد و نُه سال پیش انجام شد. از سال‌هاى اولیه قرن بیستم، کار ضبط آثار صوتى برخى از هنرمندان جهان به‌تدریج آغاز شد. در ایران ضبط و پخش صدا با وسایل ابتدایی، چند سال پس از اختراع فونوگراف توسط توماس ادیسون آغاز شد. آثارى که امروز، از هنرمندان صد سال گذشته در دست است از طریق صفحه‌هاى گرامافون قدیمى ضبط شده‌اند. در ادامه با ساند اسنپ همراه باشید.
توجه و علاقه به ضبط آواهاى گفتار و طبیعت از دیرباز جزو خواسته‌هاى انسان بوده است. در برخى بناهاى معمارى ایران تمهیداتى براى بازتاب صوت بکار گرفته شده است؛ مثل اتاق‌هاى بالاى ساختمان عالى‌قاپو در میدان نقش جهان اصفهان که به اتاق صوت معروف بوده است. به‌جز تمهیدات صوتى ساختمان‌ها، ساختن وسایلى که بتواند تولید موسیقى کند و صداى انسان یا پرندگان را تقلید کنند، مورد توجه ابداع‌گران بوده است. ابوعلى‌سینا در فصل ششم کتاب مخارج‌الحروف یا اسباب حدوث‌الحروف به بازسازى اصوات گفتارى با وسایل مکانیکى پرداخته و این ابتکار او واجد اهمیت بسیار است.
ساخت ماشین های سخنگو
گام‌هاى اولیه در ساخت ماشین‌هاى سخنگو یا تولید اصوات گفتار با تمهیدات مکانیکى در جهان غرب برداشته شده و تکامل یافته است. از روش‌هاى دیگرى که پیش از اختراع فونوگراف براى باز تولید اصوات موسیقى بکار رفت، باز تولید صداى پرندگان بود. اولین اقدام در این مورد ساخت ساعت‌هاى برجى (عمومی) بود که براى تعیین اوقات معین صداى زنگ، طبل یا شیپور از آنها به‌گوش مى‌رسید. ولى در زمینهٔ موسیقى ابتدا ساخت استوانهٔ گردان و شانه‌زبان‌هاى فلزى و سپس ساخت نوعى پیانو و اُرگ‌هاى بادى که به‌وسیلهٔ نوار کاغذى تولید صوت مى‌کرد، تکمیل شد. از این نوع ابداعات در قرن هفدهم و هجدم میلادى نمونه‌هایى بچشم مى‌خورد.
در ایران در قسمت جنوبى مسجد شیخ لطف‌ا… مقابل عمرات عالى قاپوى اصفهان، در دورهٔ صفویه ساختمانى قرار داشته بنام ساختمان ساعت که براى سرگرمى شاه‌عباس دوم ساخته شده بود و هنگام زنگ زدن ساعت، گروهى از مجسمه‌هاى چوبى و پیکره‌هاى متحرک حیوانات از دریچه‌هاى آن دیده مى‌شد و صداى آلات موسیقى بطور خودکار ایجاد مى‌شد. ساخت ساعت‌هاى طاقچه‌اى سازنواز و ارغنون‌نواز از اوایل دورهٔ قاجار به بازارهاى ایران عرضه شد که صداى اصوات موسیقایى یا نواى پرندگان را تولید مى‌کرد.
مخترعان
اخترا‌ع‌کنندگان مهم اولین دستگاه‌هاى سخنگو مانند ادیسون، بِل و برلیز قبل از اختراع دستگاه فونوگراف در کار ساخت تلگراف و تلفن گام‌هاى مؤثرى برداشته بودند. فونوگراف مرکب از دو کلمهٔ فون به معنى صدا و گرافوس به معناى نوشته است و معناى ریشه‌هاى کلمه صوت نگار مى‌شود. اولین دستگاه ضبط و پخش صوت (فونوگراف) توسط توماس ادیسون تکمیل شده که در واقع دستگاه ضبط و پخش ورق قلع بود. این دستگاه در سال ۱۸۷۸ م. ثبت شد.
در این دستگاه از ورق قلع به‌عنوان سطح ضبط‌کننده استفاده مى‌شد و چون این ماده خشن بود، پخش و باز تولید صوت را به‌گونه‌اى ضعیف انجام مى‌داد. برادران بِل دستگاهى ساختند شبیه دستگاه ادیسون با این تفاوت که از سطح مومى استفاده مى‌شد. آنها در سال ۱۸۸۶ این دستگاه بنام آن دو ثبت شد. چندى بعد آنها اختراع خود را تکمیل کردند. دستگاه اولیه گرافوفون نام داشت. ادیسون نیز چندى بعد فونوگراف پیشرفته‌ترى ساخت. با این دستگاه بلافاصله پس از ضبط صدا مى‌توانستند با تعویض دیافراگم‌هاى ضبط و پخش صداى ضبط شده را از دستگاه بشنوند. ادیسون طى سال‌هاى بعد موفق به ساخت مدل‌هاى پیشرفته‌ترى از فونوگراف شد.
ابداع بعدى توسط جورج هارنیگتون در سال ۱۸۸۹ به ثبت رسید. این ابتکار مانند دستگاه تکرارکنندهٔ ساخت ادیسون داراى نوار کاغذى بود که بى‌شباهت به نوار ضبط صوت‌هاى کنونى نبود؛ اما از طریق مغناطیسى براى ضبط علائم استفاده نمى‌کرد و در واقع اولین مادهٔ مناسب براى ضبط توسط وى بکارگرفته شد.
یکى از اشکالات دستگاه فونوگراف ورق قلع ادیسون، بى‌دوامى ورق قلع بود. این نقیصه توسط بِل وتین‌تر با ساخت دستگاه گرافوفون در سال ۱۸۸۷ جبران شد. ادیسون از سال ۱۸۸۸ عملاً براى ضبط و پخش با فونوگراف از استوانهٔ مومى استفاده کرد و دستگاه‌ها را متناسب با این استوانه‌ها ساخت و براى فروش عرضه نمود. استفاده از دستگاه فونوگراف در اواخر عهد ناصرالدین‌شاه جنبهٔ کاملاً اختصاصى داشت. از اوایل دورهٔ مظفرالدین‌شاه تعدادى معدود دستگاه فونوگراف وارد ایران شد. فونوگراف دستگاهى بود با استوانه‌اى مومى که کار ضبط و پخش را انجام مى‌داد.
امیدوارم با تاریخچه ضبط نوار در ایران آشنا شده باشید.
با ثبت نظر خود درباره تاریخچه ضبط نوار و صفحه در ایران به راهنمایی دیگران بالا بردن کیفیت مطالب کمک کنید.