آواز یکی از هنرها و توانمندها در گونه ها و موجودات مختلف میباشد. آواز را
میتوان برای گونه انسانی و سایر موجودات در نظر گرفت. طبیعی است که آواز انسان
برپایهی یک سری اصول و قواعد میباشد اما در سایر گونههای حیوانی این آواز
برگرفته از خصلت و ویژگیهای ذاتی آنان میباشد. در ادامه به بررسی هر دو نوع اواز
میپردازیم.
همانطور که گفته شد آواز انسان براساس قوانین و اصول موسیقی بوده و عبارت است
از بکارگیری صدا برای بیان عواطف و احساسات. به بیان دیگر، آواز یا نغمه اصطلاحی
در دستگاههای موسیقی سنتی ایرانی است که شامل تعدادی از گوشهها شده و اغلب در
کنار هم و جدا از سایر دستگاهها به اجرا در میآیند. صدای آواز ایرانی یکی از دلنشینترین و
ماندگارترین موسیقیها و آوازهای جهان به شمار میرود. آوازهایی که در موسیقی
ایرانی وجود دارد عبارتند از: آواز ابوعطا، آواز دشتی، آواز افشاری، آواز بیات
ترک، و آواز اصفهان و گاه آواز بیات کرد و آواز شوشتری که هر یک مربوط به قوم یا
اقلیت خاص در کشور ما میباشد. به عبارت دقیقتر، آوازها در موسیقی فولکور و موسیقی
محلی کاربرد بیشتری داشته و دستگاهها در موسیقی رسمی بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند.
قطعه سازی در آوازها با محدودیت همراه بوده اما در دستگاهها امری رایج و مرسوم میباشد.
گستره صوتی آواز نیز در مقایسه با دستگاه بیشتر بوده با این حال برخی از دستهبندیها
آواز و دستگاه را در یک ریدف قرار داده و 12 یا 13 دستگاه برای موسیقی ایرانی قائل
شدهاند در حالی که میتوان هفت دستگاه و 5 آواز برای موسیقی ایرانی تعریف کرد.
آواز سنتی ایرانی از سه بخش درآمد، فرود و مثنوی تشکیل شده است. درآمد اولین
گوشه از هر آوازی میباشد که با ادای آن شنونده متوجه خواهد شد که موسیقی خواننده
به کدام آواز تعلق دارد. فرود، برای اتمام یک گوشه بکار گرفته میشود و مثنوی نیز
گوشهای مربوط به یک دستگاه یا آواز است که فرود و درآمد را نیز شامل می شود. در
جامعه موسیقی ایرانی، فعالیت زنان به صورت آواز خوان و خواننده ممنوع میباشد، با
این حال در دنیای موسیقی ایرانی نمیتوان صدای آواز زن را در مراجع رسمی شنید با این حال در
گوشه و کنار شهر و به صورت غیر رسمی زنان ایرانی نیز به آواز خوانی مشغول بوده و
میتوان صدای آواز زنان
ایرانی را در کنار صدای
آواز مرد ها شنید. صدای آواز میتواند به
عنوان یک آرامبخش اثر کرده و میتواند با بیان هیجانات انسانی، از اندوه و ملال
انسان بکاهد یا نشانگر شادی و شعف وی باشد.
آواز به صدای دلنشین حیوانات نیز دلالت میکند. بسیاری از حیوانات از جمله پرندگان مختلف آوازهای شناختهشده ای دارند که برای انسان بسیار خوشایند میباشد. اگر چه محققان اعتقاد دارند آواز پرندگان دلایلی دارد اما علیرغم تحقیقات صورت گرفته تاکنون علتهای مشخصی برای موسیقی پرندگان عنوان نشدهاست. صدای آواز قناری، صدای آواز بلبل، صدای آواز سهره، صدای آواز عروس هلندی، صدای آواز مرغ عشق، صدای آواز گنجشک، صدای آواز قو و صدای آواز سایر پرندگان از جمله صدای خوش آهنگی است که در طبیعت به گوش میرسد. شاید یکی از رمانتیکترین و در عین حال ابهام دار ترین صداها مربوط به صدای آواز قو باشد. قوها در طول حیات خود صدایی ایجاد نمیکنند اما در دقائق آخر و منتهی به مرگ خود در گوشهای، موسیقی زیبا سر میدهند و با اتمام این آواز، اتمام عمرشان نیز فرا میرسد.
